{نخستین نشست کتاب فروشی هنوز، با حضور احمد پوری}

۰۶ مرداد‌ماه ۱۳۹۴


tmp_9598-CYMERA_20150729_130215-243639471

 

احمد پوری: زبان فارسی توانمند است / بیشتر اشعار حافظ و مولانا پشت چراغ قرمز ترجمه می مانند

 

نخستین نشست کتاب فروشی هنوز به ترجمه شعر اختصاص داشت که با حضور احمد پوری، اسدالله امرایی ، فواد نظیری  و علی دهباشی میزبان علاقمندان جدی ادبیات بود.

 

درابتدای این نشست احمد پوری؛ با بیان این مطلب که برای نخستین بار است که در فضای دوستانه یک کتاب فروشی با مخاطبانش به این شکل سخن می گوید گفت: سخن گفتن دراین جمع بسیار دلپذیر و دشوار است و امیدوارم این نشست ها تداوم داشته باشد و در ادامه این نشست ها پیرامون مسائل مهم ترجمه شعر و آثار ارزشمند این حوزه سخن گفته شود.

 

او در ادامه با طرح یک سوال جدی که همواره با آن روبروست که آیا شعر ترجمه پذیراست، گفت: هر بار که با این پرسش روبرو می شوم همواره از خودم می پرسم اگر شعر ترجمه پذیر نیست، پس چرا من شعر ترجمه کرده ام اگر ترجمه پذیر است، چرا با این پرسش روبرو می شوم. در واقع دراین پرسش حقیقتی نهفته است و بخشی ازاین پرسش معطوف به ناخودآگاه  شعری زبان خودشان است که چگونه می توان شعر را ترجمه کرد. البته افراد برجسته ای چون رابرت فراست به صراحت بیان کرده اند که با ترجمه شعر نابود می شود.

 

پوری با بیان این مطلب که باید واقیعت را پذیرفت که برخی از شعرها قابل ترجمه و برخی ترجمه پذیر نیستند، گفت: در مقاله ای که در مجله مترجم منتشر شده من برای ترجمه شعر یک چراغ راهنمایی فرض قرار داده است و براساس هر یک از چراغ ها آن درباره ترجمه پذیری شعر صحبت کرده ام. رنگ قرمز در این چراغ راهنمایی به معنای این است که نباید خودمان را اذیت کنیم ، چون برخی از شعرها واقعا ترجمه پذیر نیستند. در برخی از شعرها موسیقی حرف اول را می زند منظور از موسیقی اوزان عروضی نیست. موسیقی که از شنیدن آن شعر به گوش می رسد مثل بسیار اشعار مولانا . وقتی شعرهایی که چنین ویژگی دارند را بخواهیم ترجمه کنیم بی شک در برگردان شعر مخاطب لذتی که ما در زبان اصلی از آن شعر می بریم را نخواهد برد و برای این که به او بفهمانیم منظور شاعر چه بود باید مقاله ای یک صفحه ای برای هر سطر بنویسیم. مثلا شعر«یار مرا غار مرا عشق جگرخوار مرا» قابلیت این را دارد که مخاطب با شنیدن آن سماع برقصد. در ترجمه چگونه می توان این حس را به مخاطب منتقل کرد. از این جنس شعرها که پشت چراغ قرمز ترجمه می مانند در همه زبان ها سراغ داریم و به نظر من بهتر است از خیر ترجمه آن ها بگذریم.

 

او با اشاره به بیشتر اشعار حافظ که پشت چراغ قرمز ترجمه می مانند گفت: در دنیا همه خیام را به واسطه ترجمه فیتس جرالد می شناسند اما اگر کسی از من درباره بهترین شاعر پارسی گوی سوال کند حتما من حافظ را معرفی می کنم اما افسوس که به دلیل دشواری شعر حافظ و معناهای متعددی که از شعر او برداشت می شود، بیشتر اشعار او ترجمه پذیر نیستند.

 

مترجم اشعار آنا آخماتوا با اشاره به ترجمه فیتس جرالد از اشعار خیام گفت: ترجمه فیتس جرالد آزاد است و او بیشتر اندیشه شعر خیام را گرفته و به مخاطب منتقل کرده. من وقتی ترجمه او را می خوانم باید اعتراف کنم که لذت می برم اما واقعا گاه ساعت ها باید در اشعار خیام جست و جو کنم تا متوجه شعر این ترجمه مربوط به کدام رباعی است.

 

در ادامه اسدالله امرایی با تایید صحبت های احمد پوری گفت: درباره ترجمه شعر نظرات متعددی وجود دارد و در همه ترجمه ها مترجم تنها می تواند بخشی از شعر را به مخاطب منتقل کند. خود من نیز در دوره ای به همراه یکی از دوستان شاعرم به ترجمه شعر روی آوردم اما واقعا کار دشواری است و بی شک ترجمه ما با نقدهای متعددی روبرو بود اما در نهایت ترجمه شعر را رها کردیم. بخشی از دلایل دشواری ترجمه شعر و ترجمه ناپدیری برخی از اشعار به واسطه بازی های زبانی رایج در هر زبان است، همین عامل موجب می شود برخی از اشعار شاعرانی چون حافظ ترجمه پذیر نباشند. چون زیبایی که در واج آرایی این اشعار به چشم می خورد در ترجمه از بین می رود.

 

او در ادامه با اشاره به ترجمه اشعار مولانا در غرب گفت: من  همواره با این پرسش روبرو هستم که غربی ها چه چیزی در ترجمه از اشعار مولانا کشف کرده اند که این چنین شیفته اشعار او آن هم به واسطه ترجمه شده اند و نیکلسون نخستین بار مولانا را چگونه به غربی ها معرفی کرد. متاسفانه ما ایرانی ها زمانی متوجه گنج هایمان می شویم که دیگران به سراغ آن بروند مثلا تا پیش از این که غربی ها صادق هدایت را کشف کنند ما اصلا او را قبول نداشتیم و اتفاقا در میان عوام تصوری رایج بود و همچنان رگه هایی از آن را می توانیم در جامعه بیابیم که هر کسی که خودکشی کرده، حتما هدایت خوانده.

 

مترجم کتاب زن وسطی گفت: ۹۰ درصد ترجمه هایی از شعر در کشور ما شده از زبان های دیگر به فارسی بوده و تاکنون شعرفارسی خیلی کم به سایر زبان ها ترجمه شده . شاید بخشی از این موضوع معطوف به این باشد که تعداد کسانی که به زبان فارسی در جهان صحبت می کنند بسیار کم است و زبان فارسی در محدوده کمی از جغرافیای جهان صحبت می شود. اما سایر زبان ها چون انگلیسی، اسپانیایی، عربی و فرانسه در چنین موقیعتی نیستند و همین امر موجب می شود وقتی مثلا شاعری اسپانیایی زبان در کشور خودش نتواند شعر بگوید و منتشر کند و به کشور دیگری که اسپانیایی زبان است برود و اتفاقا مخاطب هم داشته باشد. اما زبان فارسی از چنین قابلیتی محروم است و در خارج از ایران جز در کشورهای افعانستان و پاکستان در محیط آکادمیک شاید این زبان را بتوانیم بشنویم.

 

امرایی در ادامه با اشاره به تولید انبوه در زبان هایی چون آنگولاساکسون گفت: در این زبان ها هر لحظه آثار متعددی منتشر می شود و اگر مترجمان ما تمام وقت خود را روی ترجمه این آثار بگذارند باز هم قطره ای از ادبیات غنی این زبان ها را ترجمه کرده اند.

 

در ادامه احمد پوری با اشاره به ترجمه شاملو از اشعار مارگوت بیگل اشاره کرد و گفت: بیگل در کشور خودش شاعر درجه دوم و کمتر شناخته شده ای است اما در ایران به واسطه ترجمه آزاد و درخشان شاملو شعرش شناخته شده است.

 

او در ادامه با اشاره به حضور علی دهباشی دراین نشست گفت: حضور آقای دهباشی فرصت غنیمتی است که به این بهانه پیشنهاد برگزاری نشست های با موضوع ترجمه هایی که از شعر شاعران فارسی زبان به سایر زبان ها انجام شده است را دراین نشست مطرح کنیم و در آینده نزدیک شاهد برگزاری این نشست ها با همکاری ایشان باشیم.

 

امرایی هم در ادامه با تایید صحبت های پوری برای ترجمه ها شاملو گفت:شاملو معتقد به ترجمه آزاد است و در ترجمه هایش کاری با مخاطب می کند که نتواند تا نقطه پایان کتاب را یک نفس بخواند و آن را کنار نگذارد. کتابی که شاید در کشوری که منتشر شده حتی مخاطب چندانی نداشته باشد.

 

به گفته امرایی، تسلط مترجم در ترجمه بسیار مهم است و احمد پوری از جمله مترجمانی است که در ترجمه شعر قدرتمند است و ترجمه هایی که از شعر کرده ما با لذت می خوانیم. چه از زبان ترکی و چه انگلیسی.

 

در ادامه فواد نظیری دیگر مترجم حاضر در این نشست گفت: به نظر من زبان فارسی با این که در محدوده کوچکی رایج است اما زبان مهجوری نیست و از گنجینه واژگانی غنی برخوردار است. ما بارها با این سخن روبرو شدیم که در ترجمه به زبان فارسی با دشواری واژه یابی روبرو می شویم به نظر من با وجود گنجینه زبان فارسی چنین سخنی در حوزه ادبیات اشتباه است. اما من قبول دارم که ما درحوزه فلسفه و یا علوم با این محدودیت روبرو هستیم. به نظر من امکانات زبان فارسی کم نیست و ما شعری که ترجمه پذیر باشد کم نداریم که بتوانیم با ترجمه به جهانیان معرف کنیم.

 

او در ادامه با اشاره به بخشی از ترجمه مجتبی مینوی ازیکی از نمایشنامه های شکسپیر گفت: این ترجمه نشان می دهد که چقدر زبان ما توانمند است و مینوی با شناختی از زبان دارد توانسته به این ترجمه خوب دست یابد.

 

او در ادامه با اشاره به این سخن که آیا شاملو مترجم خوبی است گفت: بارها این صحبت مطرح شده که شاملو مترجم خوبی نیست و زبان شناس نیست اما اگر ترجمه ها او را با متن اصلی مقایسه کنیم متوجه می شویم که با این که او از زبان دوم ترجمه کرده اما شاهکار آفریده است.

 

در پایان این نشست احمد پوری برای حاضران چند شعر خواند.

 

کتاب فروشی «هنوز» در خیابان کریمخان، بین ایرانشهر و ماهشهر، پلاک ۱۳۴ قرار دارد وهمه روزه تا ساعت ۱۱ شب میزبان مخاطبانش است.